Ευαισθησία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη; Όλα όσα πρέπει να ξέρεις

Εκτιμάται ότι η κοιλιοκάκη προσβάλλει 1 στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως, αλλά μόνο το 30% περίπου λαμβάνουν σωστή διάγνωση. 

Η κοιλιοκάκη είναι μια σοβαρή αυτοάνοση διαταραχή του πεπτικού συστήματος, η οποία προκαλείται από την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη. 

Η κατανάλωση γλουτένης από άτομα με κοιλιοκάκη οδηγεί σε φλεγμονή και βλάβη στο βλεννογόνο (επένδυση) του λεπτού εντέρου. Το σώμα παράγει αντισώματα κατά του ίδιου του ιστού επηρεάζοντας έτσι την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και προκαλώντας ποικίλα συμπτώματα. Αν δεν αντιμετωπιστεί, η κοιλιοκάκη μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας όπως Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1, σκλήρυνση κατά πλάκας, υπογονιμότητα, νευρολογικές παθήσεις, διάφορους τύπους καρκίνου του εντέρου κ.α.

Αίτια και Παράγοντες Κινδύνου

Η κοιλιοκάκη προκαλείται από την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων:

• Γενετική προδιάθεση: Η παρουσία συγκεκριμένων γονιδίων, όπως τα HLA-DQ2 και HLA-DQ8, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Ωστόσο, η ύπαρξη αυτών των γονιδίων δεν εγγυάται την ανάπτυξη της κοιλιοκάκης, καθώς απαιτούνται και άλλοι παράγοντες για την εκδήλωσή της. Συγγενείς πρώτου βαθμού ατόμων με κοιλιοκάκη (αδέλφια, γονείς & παιδιά) έχουν 8 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο. Με την εξέταση αίματος για αντισώματα ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG ή TGA) μπορεί να γίνει διάγνωση της νόσου ακόμα και απουσία συμπτωμάτων. Άλλες διαγνωστικές μέθοδοι περιλαμβάνουν τις γενετικές εξετάσεις και την βιοψία εντέρου.

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Παράγοντες όπως λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος, ανισορροπίες στην μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου (δυσβίωση), διατροφικές συνήθειες στην παιδική ηλικία και το άγχος μπορεί να ενεργοποιήσουν τη νόσο σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

• Άλλες καταστάσεις υγείας: Η κοιλιοκάκη έχει συσχετιστεί με διάφορα άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, σύνδρομο Down, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, ερπητοειδή δερματίτιδα κ.α.

  
  

Αντιμετώπιση και Διατροφή

Η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για την κοιλιοκάκη είναι η αυστηρή, δια βίου αποφυγή της γλουτένης.

Αυτό περιλαμβάνει:

• Διατροφή χωρίς γλουτένη: Αποφυγή τροφών που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, βρώμη (εκτός αν είναι πιστοποιημένη ως χωρίς γλουτένη).

• Εκπαίδευση και υποστήριξη: Εκμάθηση ανάγνωσης ετικετών τροφίμων, αποφυγή διασταυρούμενης επιμόλυνσης και συνεργασία με διαιτολόγο για την εξασφάλιση μιας ισορροπημένης διατροφής.

• Συμπληρώματα διατροφής: Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών λόγω κακής απορρόφησης, μπορεί να χρειαστεί η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων.

• Ψυχολογική υποστήριξη: Η συμμόρφωση με τη διατροφή χωρίς γλουτένη μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές και ψυχολογικές προκλήσεις. Η υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας και η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να είναι χρήσιμη.

  
  

Ευαισθησία στη γλουτένη vs κοιλιοκάκη

Η ευαισθησία ή δυσανεξία στη γλουτένη, είναι μια κατάσταση στην οποία τα άτομα εμφανίζουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, κόπωση, κοιλιακό άλγος, διάρροια ή δυσκοιλιότητα μετά την κατανάλωση γλουτένης, αλλά χωρίς την αυτοάνοση αντίδραση ή την εντερική βλάβη που παρατηρείται στην κοιλιοκάκη. Ενώ και οι δύο παθήσεις μπορεί να απαιτούν μια δίαιτα χωρίς γλουτένη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, η ευαισθησία στη γλουτένη δεν προκαλεί την ίδια μακροπρόθεσμη εντερική βλάβη ή δεν ενέχει τους ίδιους κινδύνους για την υγεία με την κοιλιοκάκη. Η διάγνωση της ευαισθησίας στη γλουτένη είναι πιο δύσκολη σε σχέση με την κοιλιοκάκη. Περιλαμβάνει την παρουσία των συμπτωμάτων που αναφέρθηκαν, αρνητικά αλλεργιολογικά τεστ, απουσία αντισωμάτων anti-Ttg και EMA και αρνητική βιοψία από το δωδεκαδάκτυλο κατά τη γαστροσκόπηση. Χαρακτηριστική είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων με μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης και η επανεμφάνισή τους με την επανεισαγωγή της γλουτένης.

Πρόσφατες Εξελίξεις στη Θεραπεία της Κοιλιοκάκης 

Μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για τη θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η ανάπτυξη θεραπευτικών εμβολίων. Αυτά τα εμβόλια στοχεύουν στον επαναπρογραμματισμό του ανοσοποιητικού συστήματος να μην αντιδρά με την παρουσία γλουτένης, μειώνοντας την αντίδραση και την επακόλουθη βλάβη στο έντερο. Αν και η έρευνα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά και ενδέχεται να προσφέρουν μια νέα θεραπευτική επιλογή στο μέλλον.

Βιβλιογραφία

• Al-Toma A, Volta U, Auricchio R, Castillejo G, Sanders D, Cellier C, Mulder CJ, Lundin KAE. European Society for the Study of Coeliac Disease (ESsCD) guideline for coeliac disease and other gluten-related disorders. United European Gastroenterol J. 2019.

• Ciacci, C., Green, P., & Bai, J. C. (2016). WGO Handbook on Diet and the Gut. 29-32.

• Shah S, Akbari M, Vanga R, et al. Patient Perception of Treatment Burden is High in Celiac Disease Compared to Other Common Conditions. Am J Gastroenterol. 2014 Sept; 109(9): 1304-1311.

• Clinician Summary: Diagnosis of Celiac Disease: Current State of the Evidence. Content last reviewed December 2019. Effective Health Care Program, Agency for Healthcare Research and Quality, Rockville, MD.