GLP-1: Η ένεση που υπόσχεται αδυνάτισμα & υγεία. Πως λειτουργεί και σε ποιους απευθύνεται;

Τα φάρμακα αυτά, τα τελευταία χρόνια έχουν τραβήξει το ενδιαφέρον τόσο της επιστημονικής κοινότητας αλλά και των ανθρώπων που δυσκολεύονται με την απώλεια βάρους. Τι είναι όμως και πως αυτά λειτουργούν;

Ανήκουν στην κατηγορία των ινκρετινικών αγωγών, είναι ενέσιμα φάρμακα, με το χρονικό διάστημα χορήγησης να διαφέρει αναλόγως το σκεύασμα. Δημιουργήθηκαν αρχικά για την διαχείριση του Σακχαρώδους Διαβήτη, με τα τελευταία χρόνια να χρησιμοποιούνται ως αγωγή για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Τι είναι το GLP-1 και πως σχετίζεται με την παχυσαρκία;

Οι ινκρετίνες είναι πολυπεπτιδικές ουσίες - ορμόνες που παράγονται από τον εντερικό βλεννογόνο. Αποτελούνται από το GLP-1 (Παρόμοιο με τη γλυκαγόνη πεπτίδιο-1) και το GIP (Γλυκοζο-εξαρτώμενο Ινσουλινοτρόπο Πολυπεπτίδιο). 

Το  GLP-1 στον οργανισμό μας, απελευθερώνεται σε χαμηλές δόσεις συνεχώς και αυξάνεται ως απάντηση στην κατανάλωση τροφής.

Οι βασικοί ρόλοι του GLP-1 είναι οι εξής:

• Αυξάνει την παραγωγή ινσουλίνης και μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η αύξηση αυτή της ινσουλίνης με την πρόσληψη τροφής, έχει ως στόχο την απορρόφηση της γλυκόζης από τα κύτταρα και την αποφυγή υπεργλυκαιμίας. Στα άτομα με ΣΔ τύπου 2 το φαινόμενο αυτό είναι διαταραγμένο, γεγονός που οδήγησε στην δημιουργία των ινκρετινικών αγωγών.

• Σηματοδοτεί τα κέντρα όρεξης στον εγκέφαλο, αυξάνοντας το αίσθημα του κορεσμού και κατα συνέπεια μειώνοντας την θερμιδική πρόσληψη

• Επιβραδύνει τη γαστρική κένωση με αποτέλεσμα την μείωση των μεταγευματικών επιπέδων γλυκόζης

Η έκκριση GLP-1 από το έντερο φαίνεται να είναι μειωμένη σε παχύσαρκα άτομα, γεγονός που υποδηλώνει ρόλο στην παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας.

Οι πιθανοί μηχανισμοί απώλειας βάρους που προκαλούνται από το GLP-1

Εικόνα προσαρμοσμένη από:  Wang, Jing-Yue et al. (2023)

Πως λειτουργούν οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1;

Οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 δρουν δεσμεύοντας τους υποδοχείς της συγκεκριμένης ορμόνης και προκαλούν τα αποτελέσματα που προαναφέρθηκαν. Παραδείγματα φαρμάκων αυτής της κατηγορίας είναι η εξενατίδη, η λιραγλουτίδη (Saxenda), η ντουλαγλουτίδη και η σεμαγλουτίδη (Ozempic). Ένα νέο φάρμακο, η τιρζεπατίδη (Mounjaro), αποτελεί διπλό αγωνιστή των υποδοχέων GIP και GLP-1. 

Η λιραγλουτίδη ήταν ο πρώτος αγωνιστής του υποδοχέα GLP-1 που εγκρίθηκε από τον FDA για την απώλεια βάρους. Σε μια μελέτη, φάνηκε πως η λιραγλουτίδη βοήθησε το ένα τρίτο μη διαβητικών ασθενών, να μειώσουν το σωματικό τους βάρος σε ένα ποσοστό της τάξης του 10-15% και να το διατητήρουν για πάνω από 1 έτος. 

Με την τιρζεπατίδη παρατηρείται ακόμη μεγαλύτερη απώλεια βάρους, άνω του 20% σε 72 εβδομάδες με διατήρηση αυτής της απώλειας στα 3 έτη παρακολούθησης. Η τιρζεπατίδη εγκρίθηκε από τον FDA ως αγωγή για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας τον Νοέμβριο του 2023.

Πιθανές παρενέργειες

Τα φάρμακα GLP-1 μπορεί να προκαλέσουν μια σειρά ανεπιθύμητων ενεργειών. Οι πιο συχνές παρενέργειες είναι ναυτία και έμετος ως αποτέλεσμα της ενεργοποίησης των υποδοχέων GLP-1 και προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα, δυσπεψία, μειωμένη όρεξη και κοιλιακό άλγος.

Μια πιο σοβαρή ανησυχία όσον αφορά στη χρήση αυτών των φαρμάκων είναι ο αυξημένος κίνδυνος παγκρεατίτιδας. Τα ανάλογα GLP-1 έχουν συσχετιστεί με αύξηση των ενζύμων λιπάση και αμυλάση, υποδηλώνοντας κάποιο μηχανισμό φλεγμονής του παγκρέατος. Η τιρζεπατίδη εμφανίζει μεγαλύτερη αύξηση αυτών των ενζύμων σε σχέση με την σεμαγλουτίδη. Παρόλα αυτά, πρόσφατες μελέτες σχετικά με τα νεότερα φάρμακα συμπεριλαμβανομένου της τιρζεπατίδης και της σεμαγλουτίδης, δεν έδειξαν αυξημένα ποσοστά παγκρεατίτιδας. Ωστόσο τα συγκεκριμένα φάρμακα ακόμα αντενδείκνυνται σε ασθενείς με ιστορικό παγκρεατίτιδας. 

Λόγω της ταχείας απώλειας βάρους, παρατηρείται ακόμα μεγάλο ποσοστό απώλειας μυικής μάζας, αυξάνοντας τον κίνδυνο σαρκοπενίας. Γι αυτό το λόγο όσοι ακολουθούν την συγκεκριμένη αγωγή, πρέπει να εστιάζουν σε ασκήσεις με αντιστάσεις και επαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης. 

Σε μικρότερο βαθμό παρατηρούνται συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ζάλη, υπογλυκαιμίες.

Προκαλούν οι αγωνιστές υποδοχέων GLP-1 καρκίνο του θυρεοειδούς;

Η ανησυχία σχετικά με την ασφάλεια της λιραγλουτίδης συγκεκριμένα, βασίστηκαν στις πρώτες δοκιμές σε τρωκτικά, οι οποίες κατέδειξαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μυελοειδούς καρκινώματος του θυρεοειδούς. Ο FDA προειδοποιεί τους χρήστες των φαρμάκων GLP-1 για αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς και ιδιαίτερα όσους έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα είναι αμφιλεγόμενα όσον αφορά τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου και την χρήση των GLP-1 φαρμάκων, με τις περισσότερες μελέτες να συμφωνούν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος, αν υπάρχει, εμφανίζεται στους πρώτους μήνες ή το πρώτο έτος της θεραπείας. 

Τι συμβαίνει με τη διατήρηση της απώλειας βάρους με την διακοπή της αγωγής;

Η επαναπρόσληψη κάποιου αν όχι όλου του βάρους, μετά την διακοπή των φαρμάκων GLP-1, είναι αναπόφευκτη. Πιθανοτατα αυτό οφείλεται τόσο στην πολυπλοκότητα της παχυσαρκίας ως ασθένεια όσο και στο γεγονός ότι είναι μια χρόνια νόσος. 

Αρκετοί μηχανισμοί πιθανώς βρίσκονται πίσω από την αδυναμία διατήρησης του χαμένου σωματικού βάρους, όπως η δυσλειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος μετά από συστηματική χρήση των GLP-1RAs, η διαμόρφωση του εντερικού μικροβιώματος κ.α. 

Ο John Wilding, καθηγητής και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Liverpool, αναφέρει πως “Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα φάρμακα δεν συνεχίζουν να λειτουργούν όταν οι άνθρωποι διακόπτουν την αγωγή. Δεν περιμένουμε να συμβεί αυτό σε θεραπείες άλλων μακροχρόνιων παθήσεων όπως η υψηλή χοληστερόλη ή η αρτηριακή πίεση.” 

Ωστόσο υπάρχουν προβληματισμοί όσον αφορά στην μακροχρόνια χρήση των φαρμάκων GLP-1, κυρίως λόγω της έλλειψης δεδομένων για τις συνέπειες στην υγεία. Οι μέχρι στιγμής έρευνες και κλινικές δοκιμές φτάνουν μέχρι τα 4 έτη.  

Ενδέχεται να είναι δυνατή η διατήρηση της απώλειας βάρους με την μείωση της δοσολογίας των φαρμάκων ή την παράταση του χρόνου μεταξύ των δόσεων. Οι επιδράσεις στο βάρος, την καρδιαγγειακή υγεία και άλλες παραμέτρους της μείωσης της δόσης ή της παύσης και της επανέναρξης της χρήσης των αγωνιστών GLP-1 είναι ένας τομέας στον οποίο απαιτούνται περισσότερες τεκμηριωμένες μελέτες.

Συμπέρασμα

Η χρήση των φαρμάκων GLP-1 ως εργαλείο απώλειας βάρους είναι πλέον διαδεδομένη και αποτελεσματική. Ωστόσο είναι αναγκαίο να βρεθούν τρόποι διατήρησης της απώλειας αυτής χωρίς να απαιτείται μια ισόβια φαρμακευτική αγωγή. Οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, όπως η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική άσκηση και η ψυχολογική υποστήριξη δεν είναι εφαρμόσιμες για αρκετούς ανθρώπους, ιδιαίτερα παχύσαρκους. Επομένως θα πρέπει να δημιουργηθεί μια διεπιστημονική προσέγγιση με συγκεκριμένες οδηγίες όσον αφορά στην διατροφική και ψυχολογική υποστήριξη και την εξατομικευμένη άσκηση, παράλληλα με την ιατρική παρακολούθηση όσων λαμβάνουν αγωνιστές GLP-1.

Βιβλιογραφία:

• Popoviciu, Mihaela-Simona et al. “Emerging Role of GLP-1 Agonists in Obesity: A Comprehensive Review of Randomised Controlled Trials.” International journal of molecular sciences vol. 24,13 10449. 21 Jun. 2023

• Moiz, Areesha et al. “Mechanisms of GLP-1 Receptor Agonist-Induced Weight Loss: A Review of Central and Peripheral Pathways in Appetite and Energy Regulation.” The American journal of medicine, S0002-9343(25)00059-2. 31 Jan. 2025

• Abdullah Bin Ahmed, Ibrahim. “A Comprehensive Review on Weight Gain following Discontinuation of Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists for Obesity.” Journal of obesity vol. 2024 8056440. 10 May. 2024

• Reiss, A.B.; Gulkarov, S.; Lau, R.; Klek, S.P.; Srivastava, A.; Renna, H.A.; De Leon, J. Weight Reduction with GLP-1 Agonists and Paths for Discontinuation While Maintaining Weight Loss. Biomolecules 2025

• Wang, Jing-Yue et al. “GLP-1 receptor agonists for the treatment of obesity: Role as a promising approach.” Frontiers in endocrinology vol. 14 1085799. 1 Feb. 2023

• Henderson, J. (2024, September 26). The data are clear: Patients regain weight after stopping GLP-1 Drugs. Medical News https://www.medpagetoday.com/special-reports/exclusives/112138