Ποια Μορφή Κοιλιοκάκης Έχετε; Κατανόηση των Τύπων και της Διάγνωσης

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με την ηλικία, τα συμπτώματα και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Κατηγοριοποιείται σε κλασσική, μη-κλασσική, σιωπηλή, πιθανή και ανθεκτική κοιλιοκάκη.

• Κλασική κοιλιοκάκη

Η κλασική κοιλιοκάκη χαρακτηρίζεται από συμπτώματα δυσαπορρόφησης, όπως η χρόνια διάρροια, η απώλεια βάρους και η καθυστέρηση στην ανάπτυξη, και μπορεί να εμφανιστεί τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν τα πιο παραδοσιακά γαστρεντερικά συμπτώματα της νόσου.

• Μη κλασική κοιλιοκάκη

Η μη κλασική κοιλιοκάκη δεν περιλαμβάνει εμφανή συμπτώματα δυσαπορρόφησης, αλλά μπορεί να συνοδεύεται από γαστρεντερικά προβλήματα όπως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, κοιλιακό άλγος ή δυσκοιλιότητα. Πιο συχνά, όμως, εκδηλώνεται με εξωεντερικά προβλήματα όπως σιδηροπενική αναιμία, δερματικά εξανθήματα (όπως η δερματίτιδα ερπητοειδής), οστεοπόρωση, στειρότητα, κόπωση ή νευρολογικά και ψυχιατρικά συμπτώματα. Είναι η πιο κοινή μορφή της νόσου και εμφανίζεται κυρίως σε μεγαλύτερα παιδιά ή ενήλικες.

• Σιωπηλή (υποκλινική) κοιλιοκάκη

Η σιωπηλή κοιλιοκάκη αφορά άτομα που, αν και δεν εμφανίζουν εμφανή συμπτώματα, παρουσιάζουν τυπικές ιστολογικές αλλοιώσεις στο λεπτό έντερο συμβατές με τη νόσο. Συνήθως διαγιγνώσκεται τυχαία μέσω ελέγχων ρουτίνας ή λόγω θετικού οικογενειακού ιστορικού. Παρότι οι ασθενείς πιστεύουν ότι είναι ασυμπτωματικοί, με την έναρξη διατροφής ελεύθερης γλουτένης αναφέρουν συχνά βελτίωση σε παράγοντες όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, το κοιλιακό φούσκωμα και η γενική αίσθηση ευεξίας.

• Πιθανή κοιλιοκάκη

Η πιθανή ή λανθάνουσα κοιλιοκάκη αφορά άτομα με θετικές ορολογικές εξετάσεις για κοιλιοκάκη αλλά φυσιολογική βιοψία του λεπτού εντέρου. Ορισμένοι από αυτούς μπορεί να αναπτύξουν βλάβες στο έντερο αν συνεχίσουν να καταναλώνουν γλουτένη, ενώ άλλοι μπορεί να παραμείνουν ασυμπτωματικοί. Η έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη προτείνεται μόνο σε άτομα με έντονα συμπτώματα.

• Ανθεκτική κοιλιοκάκη (RCD)

Η ανθεκτική κοιλιοκάκη αποτελεί μια σπάνια και σοβαρή μορφή της νόσου, κατά την οποία τα συμπτώματα επιμένουν ή επανεμφανίζονται παρά την αυστηρή και μακροχρόνια αποφυγή της γλουτένης. Η διάγνωση βασίζεται στην επιμονή των εντερικών βλαβών και των συμπτωμάτων για διάστημα άνω των 12 μηνών, παρά την συμμόρφωση στη δίαιτα. Η RCD υποδιαιρείται σε δύο τύπους (τύπος 1 και τύπος 2), με τον δεύτερο να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης εντερικού λεμφώματος. Απαιτείται εξειδικευμένη διαγνωστική προσέγγιση και ενδεχομένως ανοσοκατασταλτική ή φαρμακευτική θεραπεία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Γαστρεντερολογίας, η κοιλιοκάκη κατηγοριοποιείται ιστολογικά βάσει της τροποποιημένης κατάταξης Marsh, όπως περιγράφεται από τον Dr. Michael Marsh. Η σύγχρονη, απλουστευμένη εκδοχή της κατάταξης περιλαμβάνει τρεις κύριους τύπους/βαθμούς αλλοιώσεων στο λεπτό έντερο: Grade A (ή Type 1) με αυξημένα ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα χωρίς ατροφία των λαχνών, Grade B1 (ή Type 2) με βραχυμένες αλλά διατηρημένες λάχνες, και Grade B2 (ή Type 3) με πλήρη ατροφία των λαχνών. Οι αλλοιώσεις αυτές αντιστοιχούν σε διαφορετικά στάδια κοιλιοκάκης, με τις Grade B1 και B2 να σχετίζονται περισσότερο με συμπτωματική νόσο. Οι αλλοιώσεις τύπου 1 μπορεί να παρατηρηθούν σε άτομα με γενετική προδιάθεση, σε άτομα που ακολουθούν δίαιτα χωρίς γλουτένη ή σε άλλες καταστάσεις όπως λοιμώξεις. Οι αλλοιώσεις τύπου 3 χαρακτηρίζονται από προοδευτική ατροφία των λαχνών και υποδηλώνουν ενεργό και συμπτωματική κοιλιοκάκη. 

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης διαφέρουν ανά άτομο και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Γαστρεντερικά συμπτώματα:

  • Διάρροια ή δυσκοιλιότητα

  • Φούσκωμα και αέρια

  • Πόνος στην κοιλιά ή κράμπες

  • Ναυτία ή έμετος

  • Στεατόρροια (αύξηση της απέκκρισης λίπους στα κόπρανα)

• Γενικά συμπτώματα:

  • Κόπωση ή αίσθημα εξάντλησης

  • Απώλεια βάρους ή καθυστέρηση στην ανάπτυξη (στα παιδιά)

  • Αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου ή βιταμινών

  • Πόνοι στις αρθρώσεις ή στα οστά (έλλειψη ασβεστίου και βιταμίνης D)

  • Εξανθήματα ή φαγούρα στο δέρμα (π.χ. δερματίτιδα)

  • Αλλαγές στην έμμηνο ρύση ή υπογονιμότητα

  • Αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα στα άκρα

  • Διαταραχές στη διάθεση, όπως κατάθλιψη ή άγχος

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί χωρίς εμφανή γαστρεντερικά συμπτώματα, γεγονός που καθιστά τη διάγνωση πιο δύσκολη. 

Βιβλιογραφία:

• Tarar, Zahid Ijaz et al. “The Progression of Celiac Disease, Diagnostic Modalities, and Treatment Options.” Journal of investigative medicine high impact case reports vol. 9 (2021): 23247096211053702.

• Taylor AK, Lebwohl B, Snyder CL, et al. Celiac Disease. 2008 Jul 3 [Updated 2019 Jan 31]. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2025.

• Bañares, F. F., Mariné, M., Rosinach, M., Carrasco, A., & Esteve, M. (2014). Type 1 Marsh Celiac Disease: Diagnosis and Response. Celiac Disease and Non-Celiac Gluten Sensitivity