Οι Δίαιτες Αποτοξίνωσης (Detox Diets) υπό το Μικροσκόπιο της Επιστήμης

Οι δίαιτες αποτοξίνωσης έχουν γίνει εξαιρετικά δημοφιλείς για όσους αναζητούν γρήγορη απώλεια βάρους ή «επανεκκίνηση» της υγείας τους. Υπόσχονται να καθαρίσουν το σώμα από τις τοξίνες, να αυξήσουν την ενέργεια και να βελτιώσουν την ευεξία. Αλλά τι λέει πραγματικά η επιστήμη για αυτές τις υποσχέσεις;

Τι είναι οι δίαιτες αποτοξίνωσης;

Πρόκειται για διατροφικά πλάνα που διαφέρουν σε ένταση και διάρκεια. Οι πιο συνηθισμένες μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Νηστεία (μερικές ώρες έως ημέρες)

• Κατανάλωση μόνο χυμών

• Συμπληρώματα διατροφής

• Καθαρτικά ή κλύσματα για τον καθαρισμό του εντέρου

• Βότανα

• Σάουνα για εφίδρωση

Συνήθως υπόσχονται την απομάκρυνση τοξινών, αλλά χωρίς να προσδιορίζουν ποιες ακριβώς είναι αυτές.

Ποιες τοξίνες απομακρύνονται;

Οι περισσότερες δίαιτες αποτοξίνωσης δεν αναφέρουν ξεκάθαρα ποιες τοξίνες υποτίθεται ότι αποβάλλονται. Μερικές φορές γίνεται λόγος για:

• Έμμονους οργανικούς ρύπους (POPs)

• Φθαλικές ενώσεις

• Δισφαινόλη Α (BPA)

• Βαρέα μέταλλα

Παρότι αυτοί οι ρύποι μπορούν να συσσωρευτούν στον λιπώδη ιστό ή το αίμα, η χρήση αυτών των ουσιών σε προϊόντα έχει απαγορευτεί ή περιοριστεί αρκετά. Παράλληλα, δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα ότι οι δίαιτες αποτοξίνωσης βοηθούν στην απομάκρυνσή αυτών των ουσιών.

Το σώμα έχει ήδη σύστημα αποτοξίνωσης!

Ένας υγιής οργανισμός διαθέτει φυσικό μηχανισμό αποτοξίνωσης, με κύρια όργανα το ήπαρ, τους νεφρούς, το έντερο, τους πνεύμονες, το δέρμα. Δεν χρειάζονται εξαντλητικές δίαιτες ή συμπληρώματα για να αποτοξινωθεί το σώμα μας. 

Παρόλα αυτά κάποιοι αναφέρουν βελτίωση στο σωματικό βάρος, στην ενέργεια, την συγκέντρωση μετά από δίαιτες “αποτοξίνωσης”. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της μειωμένης πρόσληψης επεξεργασμένων τροφών και αλκοόλ, της καλύτερης ενυδάτωσης και της στροφής σε ολόκληρες φυσικές τροφές με περισσότερα θρεπτικά συστατικά.

Τι συμβαίνει πραγματικά με τις δίαιτες Detox; Τι λέει η επιστήμη;

Η απώλεια σωματικού βάρους που επέρχεται με τις συγκεκριμένες δίαιτες προκύπτει από την απώλεια υγρών λόγω του δραστικού περιορισμού των υδατανθράκων και των συνολικών θερμίδων. Αυτό μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία ακόμα και αν γίνεται για μικρό χρονικό διάστημα. Η σημασία των υδατανθράκων στην διατροφή έχει εξηγηθεί εκτενώς, ενώ η απώλεια βάρους που προέρχεται από σημαντική μείωση στις συνολικές θερμίδες, έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε επαναπρόσληψη του.

Οι μέχρι στιγμής μελέτες που έχουν διερευνήσει τα προγράμματα “αποτοξίνωσης” σε ανθρώπους, είναι αρκετά περιορισμένες, ενώ λίγες που αναφέρουν θετικά αποτελέσματα, έχουν πολλά προβλήματα όσον αφορά στην μεθοδολογία και την αξιοπιστία τους. Μια συστηματική ανασκόπηση του 2015, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία για να υποστηριχθεί η χρήση «δίαιτας αποτοξίνωσης» για τη διαχείριση βάρους ή την απομάκρυνση τοξινών από τον οργανισμό. Μια ανασκόπηση του 2017 ανέφερε ότι οι χυμοί και οι «αποτοξινωτικές» δίαιτες μπορεί να προκαλέσουν αρχική απώλεια βάρους λόγω της χαμηλής πρόσληψης θερμίδων, αλλά οδηγούν συνήθως σε επαναπρόσληψη κιλών όταν επανέρχεται η κανονική διατροφή

Γιατί η “αποτοξίνωση” δεν είναι ασφαλής;

Οι δίαιτες detox μπορούν να προκαλέσουν αρκετά προβλήματα υγείας και ιδιαίτερα τα “συμπληρώματα” ή προϊόντα που προωθούνται για αυτόν τον σκοπό

Συγκεκριμένα:

• Η FDA και η FTC έχουν κινηθεί νομικά εναντίον εταιρειών που πωλούσαν αποτοξινωτικά προϊόντα με κρυφά και επικίνδυνα συστατικά, ψευδείς ισχυρισμούς θεραπείας σοβαρών παθήσεων, μη εγκεκριμένες ιατρικές συσκευές (π.χ. για καθαρισμό εντέρου)

• Οι αμφιλεγόμενες πρακτικές “καθαρισμού του εντέρου” δεν υποστηρίζονται επιστημονικά και μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες όπως: αφυδάτωση, κράμπες, ναυτία, και σοβαρές επιπλοκές σε άτομα με προβλήματα σε έντερο, νεφρά ή καρδιά.

• Οι μη επεξεργασμένοι χυμοί που συχνά χρησιμοποιούνται για “αποτοξίνωση” μπορεί να περιέχουν βακτήρια που προκαλούν τροφικές δηλητηριάσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνες για παιδιά, ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένα άτομα.

• Χυμοί με φυλλώδη λαχανικά ή παντζάρια έχουν υψηλά οξαλικά, τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο για πέτρες στα νεφρά, ειδικά σε ευπαθή άτομα.

• Τα αποτοξινωτικά σχήματα (συχνά πλούσια σε σάκχαρα ή με απότομες αλλαγές) μπορεί να διαταράξουν τα επίπεδα σακχάρου γεγονός που τα καθιστά ακατάλληλα για διαβητικά άτομα.

• Οι αυστηρές και περιοριστικές δίαιτες οδηγούν σε ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, απώλεια μυϊκής μάζας, αίσθημα κόπωσης και συναισθηματικές μεταβολές ενώ συχνά προκαλούν υπερφαγικά επεισόδια και επαναπρόσληψη του βάρους.

• Η χρήση καθαρτικών στις αποτοξινώσεις μπορεί να οδηγήσει σε οξεία διάρροια, η οποία με τη σειρά της προκαλεί αφυδάτωση και δυσαπορρόφηση θρεπτικών στοιχείων.

• Πολύ νερό ή τσάι σε συνδυασμό με πλήρη αποχή από φαγητό μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες ανισορροπίες ηλεκτρολυτών, που επηρεάζουν την καρδιά και το νευρικό σύστημα.

Ποιοι πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουν τις δίαιτες αποτοξίνωσης;

Με βάση τα παραπάνω καλό είναι να τις αποφεύγουν όλοι, ωστόσο ορισμένες ομάδες ανθρώπων είναι αναγκαίο να μην τις εφαρμόζουν. Πιο συγκεκριμένα οι ομάδες αυτές είναι οι εξής:

• Έγκυες ή θηλάζουσες

• Άτομα με διαβήτη και προδιαβήτη

• Όσοι πάσχουν από διατροφικές διαταραχές

• Παιδιά, έφηβοι, ηλικιωμένοι ή υποσιτισμένοι

• Άτομα με χρόνιες ασθένειες

Πώς να υποστηρίξετε την αποτοξίνωση με φυσικό τρόπο

Η πραγματικότητα είναι ότι δεν χρειαζόμαστε ακριβά συμπληρώματα, ροφήματα ή καθαρτικά. Μπορούμε να φροντίσουμε το σώμα μας με μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, άπαχες μορφές πρωτεΐνης και καλά λιπαρά. Ακόμα, σημαντικοί παράμετροι αποτελούν η σωστή ενυδάτωση, η αποχή από το αλκοόλ, η καθημερινή άσκηση και ένα σωστό πρόγραμμα ύπνου. 

Συμπέρασμα

Οι δίαιτες αποτοξίνωσης υπόσχονται πολλά, αλλά σπάνια στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Το σώμα μας ήδη διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς “καθαρισμού”. Πολύ συχνά σε αυτές τις δίαιτες καταφεύγουν άτομα που έχουν στόχο την απώλεια βάρους και είτε έχουν προσπαθήσει αρκετές φορές χωρίς αποτέλεσμα, είτε έχουν κουραστεί από τις “κλασικές” δίαιτες. Στόχος είναι να κατανοήσουμε ότι όποιος υπόσχεται γρήγορες και εύκολες λύσεις σε ένα πρόβλημα τόσο πολύπλοκο όπως η παχυσαρκία, σε ένα μεγάλο βαθμό έχει ως κύριο μέλημα το κέρδος. Καλύτερο είναι να κάνουμε την έρευνα μας πριν ξεκινήσουμε οποιοδήποτε πρόγραμμα διατροφής ή να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Η παραπληροφόρηση είναι αρκετή επομένως ο μόνος τρόπος για την εξασφάλιση της σωστής προσέγγισης όσον αφορά την υγεία μας, είναι η κριτική μας σκέψη! Αν κάτι δεν έχει λογική, το ένστικτο θα μας μιλήσει! 

Βιβλιογραφία:

• Jung, S. J., Kim, W. L., Park, B. H., Lee, S. O., & Chae, S. W. (2020). Effect of toxic trace element detoxification, body fat reduction following four-week intake of the Wellnessup diet: a three-arm, randomized clinical trial. Nutrition & metabolism, 17, 47.

• Kim, M. J., Hwang, J. H., Ko, H. J., Na, H. B., & Kim, J. H. (2015). Lemon detox diet reduced body fat, insulin resistance, and serum hs-CRP level without hematological changes in overweight Korean women. Nutrition research (New York, N.Y.), 35(5), 409–420.

• Klein, A. V., & Kiat, H. (2015). Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. Journal of human nutrition and dietetics : the official journal of the British Dietetic Association, 28(6), 675–686.

• U.S. Department of Health and Human Services. (n.d.). “Detoxes and Cleanses: What You Need to Know.” National Center for Complementary and Integrative Health. https://www.nccih.nih.gov/health/detoxes-and-cleanses-what-you-need-to-know